Σάββατο 25 Φεβρουαρίου 2012

Οι προγονοι δεν γιορταζαν την 'Ωρα της Γης'


Το κλείσιμο των φώτων σε όλο τον κόσμο ως ένδειξη ενδιαφέροντος για τις κλιματικές αλλαγές που έγινε το περασμένο Σάββατο ήταν μια πολύ σημαντική πράξη στον δρόμο για τη διαμόρφωση μιας παγκόσμιας οικολογικής συνείδησης. Ομως αυτό που δεν τονίστηκε ιδιαίτερα στη σχετική συζήτηση είναι ότι μια τέτοια πράξη αποτελεί έκφραση της παγκοσμιοποίησης που επιφέρει το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Δεν αντιπροσωπεύει δηλαδή ούτε κατά διάνοια μια επιστροφή σε μια υποτιθέμενη «χρυσή εποχή», όπου οι άνθρωποι αγαπούσαν και σέβονταν το φυσικό περιβάλλον. Διότι, όπως γράφει ο γνωστός φυσιολόγος Diamond, μια τέτοια «χρυσή εποχή» δεν υπήρξε ποτέ (Jared Diamond «Ο τρίτος χιμπαντζής», υπό έκδοση, Κάτοπτρο). Αντίθετα, όπως δείχνουν οι παλαιοντολογικές έρευνες, οι οικολογικές καταστροφές υπήρξαν αναπόσπαστο μέρος της μακράς εξελικτικής πορείας του ανθρώπου.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι καταστροφές που επέφεραν οι πρόγονοί μας στην πανίδα. Ξεχωριστή θέση εδώ καταλαμβάνει η γνωστή «σφαγή της περιόδου της Πλειστοκαίνου» (2 εκατομμύρια μέχρι πριν από 10 χιλιάδες έτη). Λίγο μετά την άφιξη των ανθρώπων στη Βόρεια Αμερική, πριν από 11.500 χρόνια, το 73% των ειδών των μεγάλων θηλαστικών εξοντώθηκε. Ετσι, εξαφανίστηκαν, μεταξύ άλλων, ο γιγαντοβούβαλος, το άγριο άλογο, η κοντομούτσουνη αρκούδα, το μαμούθ, η άγρια καμήλα.Επίσης, πριν από 8.000 χρόνια, το 80% των ειδών των θηλαστικών στη Νότια Αμερική είχε εξαφανιστεί. Μεταξύ των εξαφανισθέντων ειδών ήταν οι γιγαντιαίοι βραδύποδες, τα τεράστια αρμαντίλος, καθώς και μυρμηγκοφάγοι που είχαν διαστάσεις αλόγων.

Η Ιστορία επαναλαμβάνεται αργότερα και σε άλλες περιοχές του κόσμου, όπου έφτασε ο άνθρωπος. Στη Μαδαγασκάρη μετά την άφιξη του ανθρώπου, το 500 π.Χ., σε ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα, μερικών αιώνων, εξοντώθηκαν πάνω από 17 είδη λεμούριων καθώς και το γνωστό ελεφαντοπούλι -το μεγαλύτερο από τα οποία έφτανε τα 500 κιλά. Η ίδια διαδικασία συνέβη και στη Νέα Ζηλανδία: οι πρώτοι Μαορί καταβρόχθισαν και τα 12 είδη των πουλιών μόα, προτού στο τέλος το ρίξουν στον κανιβαλισμό. Τα μόα ήταν τεράστια φυτοφάγα πουλιά (δεν μπορούσαν να πετάξουν), που ορισμένα είχαν ύψος 3,7 μέτρα και το βάρος τους έφτανε τα 230 κιλά (φωτογραφία). Να σημειωθεί εδώ ότι σε πολλές περιπτώσεις η εξόντωση δεν είχε σχέση με διατροφικές ανάγκες. Ετσι, σε μία περίπτωση, στην τοποθεσία Οτάγκο της Νέας Ζηλανδίας, σφαγιάστηκαν 30.000 πουλιά μόα και το ένα τρίτο του κρέατος αφέθηκε να σαπίσει. Πέρα από τις σφαγές οι Μαορί τα εξόντωσαν κλέβοντας τα αβγά τους και καταστρέφοντας τα δάση στα οποία ζούσαν.«Οταν έφτασαν οι Μαορί», γράφει ο Diamond, «βρήκαν ένα άθικτο περιβάλλον από όντα τόσο παράξενα που θα τα θεωρούσαμε δημιουργήματα της επιστημονικής φαντασίας αν δεν είχαμε βρει τα απολιθώματά τους... Μέσα σε ελάχιστο διάστημα ένα μεγάλο μέρος αυτής της ζωικής κοινότητας είχε καταστραφεί στο πλαίσιο αυτού του βιολογικού ολοκαυτώματος...».

Στη φωτογραφία που έθεσε στη διάθεση των διεθνών πρακτορείων το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Western Australia, φαίνεται ο σκελετός ενός είδους μαρσιποφόρου λιονταριού που έχει πλέον εξαφανιστεί. Σήμερα, μια ομάδα επιστημόνων ετοιμάζεται να αρχίσει εκσκαφές και έρευνες στην έρημο της δυτικής Αυστραλίας, καθώς πιστεύουν ότι τα ίχνη του λιονταριού θα τους οδηγήσουν στην ανακάλυψη και άλλων μαρσιποφόρων γιγάντιων ειδών

Στη Χαβάη, πριν από την άφιξη των ανθρώπων υπήρχαν 100 είδη πουλιών, πολλά από τα οποία ήσαν τεραστίων διαστάσεων και δεν πετούσαν. Το 300 π.Χ. εμφανίστηκε ο πρώτος άνθρωπος και σε ελάχιστο χρονικό διάστημα το 50% των πουλιών είχε εξαφανιστεί.Το ίδιο σενάριο ακριβώς συνέβη και με τα θηλαστικά της Αυστραλίας, αν και εκεί η διαδικασία της εξόντωσης πήρε περισσότερο χρόνο. Πάντως, και εκεί, μετά την άφιξη των ανθρώπων, πριν από 60.000 έτη, εξαφανίστηκαν ολόκληρες ομάδες μεγάλων ζώων, όπως ο μαρσιποφόρος ρινόκερος, τα γιγαντιαία διπρωτόδοντα, ο μαρσιποφόρος λέων, πέντε είδη γιγαντιαίων νυχτερίδων, επτά είδη κοντομούτσουνων καγκουρό κ.λπ.

Οπως παρατηρεί ο Ridley, το ενδιαφέρον φαινόμενο με αυτές τις μαζικές εξοντώσεις είναι ότι η πανίδα της Αμερικής, της Αυστραλίας και της Πολυνησίας ήταν αφελής και φιλική προς τους ανθρώπους. Αν λοιπόν οι άνθρωποι είχαν «οικολογική συνείδηση», δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα να εξημερώσουν αυτά τα ζώα και μ' αυτό τον τρόπο να τους επιτρέψουν να επιβιώσουν. «Ομως οι πρόγονοί μας δεν κατέβαλαν καμιά προσπάθεια να εξημερώσουν τα ήδη ήμερα μαμούθ της Βόρειας Αμερικής ή τους αφελείς και φιλικούς βραδύποδες της Νότιας Αμερικής. Αντίθετα, τα κατέσφαξαν μέχρι εκεί που δεν έπαιρνε άλλο». (Mark Ridley «Οι ρίζες της αρετής»-Πατάκης).

Οι γνώσεις λοιπόν που έχουμε για την ιστορία του ανθρώπινου είδους δείχνουν ότι η άποψη σύμφωνα με την οποία η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι το αποτέλεσμα του «κακού» καπιταλισμού δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Η ύπαρξη μιας προκαπιταλιστικής εποχής, όπου ο άνθρωπος βρισκόταν σε «ισορροπία» με το φυσικό του περιβάλλον, δεν τεκμηριώνεται από κανένα δεδομένο.Αντίθετα, όπως δείχνουν τα προαναφερθέντα περιστατικά, οι πρόγονοί μας όχι απλά δεν έκλειναν τα φώτα, αλλά αντίθετα ...άλλαζαν τα φώτα στο περιβάλλον όποτε τους δινόταν η ευκαιρία, προκειμένου να κάνουν το κέφι τους!

© Copyright 2008 X.K. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α.Ε.
http://wwkarolos.blogspot.com/

Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου 2012

Γονιδια και συμπεριφορα

 
Το συναισθηματικό προφίλ του καθενός μας έχει αναμφίβολα να κάνει τόσο με το DΝΑ όσο και με το περιβάλλον. Σιγά σιγά αρχίζουν να αποκαλύπτονται γενετικές περιοχές, αλλά και μηχανισμοί αντίδρασης στο περιβάλλον που καθορίζουν το πώς νιώθουμε
Γονίδια και συναίσθημα
Οι δεσμοί που αναπτύσσουν οι ελέφαντες είναι άμεσα συνδεδεμένοι με τις ορμόνες βαζοπρεσίνη και οξυτοκίνη. Η αδρανοποίηση των ίδιων ορμονών μετατρέπει τον μονογαμικό αρουραίο σε... Καζανόβα!
 
Τα συναισθήματα έχουν μνήμες και οι μνήμες συναισθήματα· με τα θετικά συναισθηματικά γεγονότα να τα θυμόμαστε καλύτερα σε σχέση με τα αρνητικά και τα ουδέτερα. Ο όρος συναισθηματικότητα υποδηλώνει μια κατάσταση του οργανισμού, η οποία διαμορφώνεται από οργανικές, εμπειρικές και εκφραστικές αντιδράσεις· στο πλαίσιο αυτό ο όρος συναίσθημα χρησιμοποιείται για να δείξει την εμπειρία που προκύπτει από ένα συναισθηματικό ερέθισμα, όπως ο φόβος, το άγχος, η χαρά κ.ά.

Η γενετική της συναισθηματικότητας είναι μια πρόκληση που πρέπει να υπερβεί σημαντικές δυσκολίες, όπως, για παράδειγμα, τον ακριβή ορισμό του συναισθήματος, τη μέτρησή του και την αποκάλυψη αιτιατών περίπλοκων γενετικών παραγόντων που κωδικοποιούν νευρωνικά μηνύματα, υποδοχείς ορμονών και ένζυμα, προκειμένου να διαμορφωθεί το συναίσθημα/συμπεριφορά· με τη συμβολή της κληρονομικότητας στον έλεγχο της συμπεριφοράς γενικότερα να συμπληρώνεται αναμφίβολα και από τη μεγάλη σημαντικότητα του περιβαλλοντικού παράγοντα.

Εθισμός, αλτρουισμός, υπερκινητικότητα...
Υπό το πρίσμα αυτό η έκθεση λ.χ. του ανθρώπου σε ψυχοδραστικές ουσίες ενεργοποιεί έναν σημαντικό μοριακό/μεταγραφικό παράγοντα, τον CRΕΒ, ο οποίος ρυθμίζει στη συνέχεια πολλά γονίδια, τα οποία με τη σειρά τους επάγουν την έκφραση άλλων· για να προκύψει τελικά η σχετική συμπεριφορά, διά του ανάλογου συναισθήματος, π.χ. ή του εθισμού εν προκειμένω. Σ΄ ένα τέτοιο πλαίσιο η κοκαΐνη επάγει λ.χ. την απελευθέρωση της ντοπαμίνης, η οποία προκαλεί ευχαρίστηση.

Σημειώνουμε ότι σ΄ έναν ετερογενή γενετικά πληθυσμό τα γονίδια βρίσκονται στα άτομα με παραλλαγές, ανάλογα με τις οποίες είναι και η συναισθηματική/συμπεριφορική αντίδραση. Η γονιδιακή παραλλαγή λ.χ. Drd4 για τον υποδοχέα της ντοπαμίνης σχετίζεται με την υπερκινητικότητα μειωμένης προσοχής, ενώ φαίνεται να συμβάλλει και στην εκδήλωση αλτρουιστικής συμπεριφοράς· η Drd7 οδηγεί στην επιθετικότητα και στην αντικοινωνική συμπεριφορά.

Γονίδια που σχετίζονται με στοιχεία παρορμητισμού, συμπεριλαμβανομένης και της επιθετικότητας, θεωρούνται το Shtib και το Μaooa· με τις επιπτώσεις του τελευταίου να εξαρτώνται και από την κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία ή από τον εθισμό στην ηρωίνη· επίσης το S-ht γονίδιο, για τον υποδοχέα της σεροτονίνης, φαίνεται να σχετίζεται με τον νευρωτισμό. Τελευταία κάποιοι μιλούν και για «το γονίδιο του Θεού», μια γονιδιακή παραλλαγή δηλαδή οι φορείς της οποίας αναπτύσσουν συνήθως βαθιά πίστη στον Θεό· το γονίδιο αυτό διαφέρει μόνο ως προς δύο αμινοξέα μεταξύ χιμπαντζή και ανθρώπου!

Πρώιμες πειραματικές έρευνες έδειξαν ότι τα επίπεδα συναισθηματικότητας ποντικιών επηρεάζονται από την τεχνητή επιλογή, γεγονός που υποδηλώνει την εμπλοκή γενετικών στοιχείων· επιλογή που οδήγησε στη δημιουργία ενός μη ευαίσθητου/ψύχραιμου στην αντιμετώπιση μιας απρόσμενης κατάστασης στελέχους και ενός ευαίσθητου, το οποίο αντιδρούσε ουρώντας ή αποπατώντας. Με σύγχρονες μοριακές τεχνικές ταυτοποιήθηκαν, στα ποντίκια, γονίδια στα χρωμοσώματα 1 και 9 που σχετίζονται με ειδικές συμπεριφορές, ένα άλλο στο χρωμόσωμα 5 που επηρεάζει χαρακτηριστικά σχετιζόμενα με το άγχος, όπως η αποφυγή αντίδρασης, οι καταστάσεις φόβου κ.ά., και άλλο στο 4ο χρωμόσωμα που επηρεάζει ισχυρά την προτίμηση κατανάλωσης αλκοόλ.

Υπάρχει γονίδιο της απιστίας;
Τα αρσενικά τριζόνια ερωτοτροπούν με τα θηλυκά παίζοντας ένα τραγούδι, δονώντας τα φτερά τους· κατάσταση που ελέγχεται επίσης γενετικά, καθώς μια πιθανή μετάλλαξη κάνει παράφωνο το αρσενικό τριζόνι και δεν βρίσκει ταίρι. Οι ορμόνες βαζοπρεσίνη και οξυτοκίνη είναι ιδιαίτερης σημασίας για τη δημιουργία συναισθηματικών δεσμών στον ελέφαντα και στον μονογαμικό αρουραίο, ο οποίος γίνεται άπιστος-πολυγαμικός όταν του προκαλέσουν αδρανοποίηση των ορμονών αυτών. Στο είδος μας οι ενδείξεις συσχέτισης των εν λόγω ορμονών με τη συμπεριφορά μας είναι ακόμα λίγες· με τη βαζοπρεσίνη να τροποποιεί ίσως ένα φάσμα συμπεριφορών, συνδεδεμένων με τις ρομαντικές σχέσεις των ζευγαριών.

Ατομικές διαφορές ως προς την προδιάθεση σε συμπεριφορές επιθετικότητας το συνοδεύουν «βραχυκυκλώνουν» τον εγκέφαλο και τη νοητική διαδικασία και αντίδρασης στο στρες τείνουν να έχουν μια σταθερότητα, κατάσταση που υποκρύπτει ισχυρό γενετικό στοιχείο. Στο πλαίσιο αυτό μελετάται ο νευροδιαβιβαστής της σεροτονίνης και υπάρχουν ικανές ενδείξεις για τον κύριο ρόλο που παίζει στον έλεγχο των συναισθηματικών χαρακτηριστικών τόσο στους ανθρώπους όσο και στα ζώα. Νευροδιαβιβαστής είναι μια χημική ουσία που παίζει ρόλο στη μεταβίβαση της πληροφορίας από ένα νευρωνικό κύτταρο-νευρώνα σε άλλο και λειτουργεί στα σημεία επαφής τους. Η μορφοποίηση και λειτουργία του εγκεφάλου είναι συνάρτηση του γενετικού προ-προγραμματισμού και των σχετικών ερεθισμάτων. Σημαντική εγκεφαλική περιοχή του συναισθηματικού συστήματος είναι η αμυγδαλή, που εμπλέκεται στη μακροπρόθεσμη μνήμη η οποία σχετίζεται με φόβο ή στενοχώρια. Η αμυγδαλή, που αυξάνει ακόμα και την αντίληψη δυνητικών επικίνδυνων ερεθισμάτων, ενεργοποιείται κυρίως σε καταστάσεις φόβου και ο εγκέφαλος «πυροδοτεί» το σώμα να αντιδράσει αστραπιαία και αποτελεσματικά με μια κίνηση, πολύ πριν γίνει λογική επεξεργασία της σχετικής φοβικής πληροφορίας κινδύνου· αντίδραση που γίνεται σχεδόν αντανακλαστικά, με άλλα λόγια συναισθηματικά, μέσω του αντανακλαστικού συνδυασμού των αισθήσεων. Για να μη «βραχυκυκλώνουν» οι μαθητές
Η συναισθηματική ισορροπία ευνοεί τη μάθηση, ενώ αντίθετα το στρες και οι ορμόνες κορτιζόλη και αδρεναλίνη που
Η νόηση του ανθρώπου κλασματώνεται στη νοημοσύνη και στη συναισθηματικότητα. Γι΄ αυτό η συναισθηματική επάρκεια του μαθητή/φοιτητή/επαγγελματία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική μάθηση/δημιουργικότητα/επιτυχία. Και τούτο διότι μέσω της αναπτυγμένης συναισθηματικής νοημοσύνης, που σχετίζεται με την εγκαθίδρυση επικοινωνίας ανάμεσα σε διάφορα μέρη του εγκεφάλου, μπορεί να δρα επιτυχώς ο μαθητής λ.χ. σε νέες καταστάσεις, όπως είναι ο νέος δάσκαλος, το νέο μάθημα, η νέα μέθοδος κ.ά. ή ο δάσκαλος σε νέες μεθόδους, σε νέο σχολικό περιβάλλον.

Το υπερβολικό και επαναλαμβανόμενο όμως στρες στα παιδιά συμβάλλει στην αύξηση των ορμονών του άγχους, της κορτιζόλης και της αδρεναλίνης, που ενεργοποιούν ορισμένα γονίδια τα οποία συμβάλλουν στη δημιουργία ανώμαλων συνάψεων/δικτύων και βραχυκυκλώνουν τον εγκέφαλο· με την αντίδραση αυτή να ποικίλλει μεταξύ των παιδιών, και το καθένα να χρειάζεται την ιδιαίτερη δική μας εποικοδομητική και όχι άδικη συμπεριφορά· η γενετική ποικιλότητα των μαθητών απαιτεί δηλαδή ιδιαίτερη προσοχή από τους δασκάλους, αλλά και τους γονείς.

Εχει καταδειχθεί επίσης από σχετικές έρευνες ότι η εκπαίδευση του μαθητή στη δυνατότητα κάποιου συναισθηματικού ελέγχου του είναι σημαντική για τη μάθηση. Παιδιά λ.χ. τεσσάρων ετών που ασκήθηκαν να ελέγχουν τα συναισθήματά τους (στην εγκράτεια λ.χ.) αναπτύχθηκαν σε εφήβους με καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο. Η δυνατότητα δηλαδή ελέγχου των συναισθηματικών ερεθισμάτων σε μικρές ηλικίες συμβάλλει στη μελλοντική επιτυχία του μαθητή ως προς τις κοινωνικές του δεξιότητες και γενικότερα στη ζωή του. Η συναισθηματικότητα λοιπόν πρέπει να καλλιεργείται σωστά στο σχολείο και στο σπίτι, με τον δάσκαλο και τους γονείς να γνωρίζουν γιατί η αναστάτωση του παιδιού στην τάξη, ιδιαίτερα του εφήβου, η έλλειψη ηρεμίας, ο φόβος, το υπερβολικό άγχος μειώνουν την προσοχή του και συνακόλουθα την αποτελεσματικότητα της μάθησής του. Και επειδή η συναισθηματικότητα έχει εξελικτική προέλευση, είναι χρήσιμη είτε αφορά τη χαρά είτε τη λύπη. Γι΄ αυτό ας μη σκεφτόμαστε κι εδώ τη μαγεία της γενετικής· να μας κάνει δηλαδή να χαιρόμαστε μόνο, ξεριζώνοντας λ.χ. γονιδιακές παραλλαγές που συμβάλλουν εντονότερα στην εκδήλωση αρνητικών συναισθημάτων· κάτι τέτοιο θα ΄ταν επικίνδυνο ως προς την αποφυγή των σχετικών κινδύνων και της πραγματικότητας, την οποία μπορούμε να αντιμετωπίζουμε επιτυχέστερα διά της συναισθηματικής μας ολοκλήρωσης.

Ο Σ. Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής

Δευτέρα 20 Φεβρουαρίου 2012

Frans de Waal: O πίθηκος μέσα μας


Οι πιο στενοί συγγενείς του ανθρώπου από βιολογικής πλευράς είναι τα δυο είδη πιθήκων του γένους Pan : ο χιμπαντζής (είδος pan troglodytes) και ο πυγμαίος χιμπαντζής ή μπονόμπο (είδος pan paniscus). Και με τα δυο αυτά είδη έχουμε κοινό το πάνω από το 95% των γονιδίων, ενώ το γενεαλογικό μας δέντρο διαχωρίστηκε πριν από 5,5 εκατ χρόνια.
Στο βιβλίο του ο F. de Waal αναπτύσσει τα σημεία της συμπεριφοράς, των συναισθημάτων και της κοινωνικής ζωής των δυο αυτών πιθήκων που είναι κοινά με τα αντίστοιχα ανθρώπινα υποστηρίζοντας πως η γονιδιακή μας ομοιότητα μεταφράζεται και σε ομοιότητα στα παραπάνω πεδία. Μάλιστα επειδή οι δυο πίθηκοι παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους (ο χιμπαντζής είναι σαφώς πιο βίαιος, πιο κυριαρχικός και φιλόδοξος ενώ ο μπονόμπο πιο “δημοκρατικός,” ευαίσθητος και συνεργατικός), ο ντε Βααλ θεωρεί πως ο άνθρωπος μπορεί να εμφανίσει κατα περίπτωση και τις δυο παραπάνω συμπεριφορές -κάτι που αποδεικνύεται από την ανθρώπινη ιστορία που βρίθει φριχτών εγκλημάτων αλλά και πράξεων απίστευτης μεγαλοψυχίας και αλληλεγγύης. Το συμπέρασμα είναι πως για να γίνουμε καλύτεροι δεν χρειάζεται να υπερβούμε την φύση μας όπως πολλοί πίστευαν και πιστεύουν. Αντίθετα πρέπει να ακολουθήσουμε την φύση μας διαλέγοντας όμως το σωστό μονοπάτι.
Ιστορικά, η ανακάλυψη της βίαιης συμπεριφοράς των χιμπαντζήδων έφερε σε αμηχανία πολλούς επιστήμονες αλλά και στάθηκε αφορμή για την “θεωρία της επίφασης” –ο άνθρωπος είναι κι αυτός κατά βάθος βίαιος- στην οποία βασίστηκε και ο νεοφιλελευθερισμός (η απληστία είναι καλή γιατί προάγει την εξέλιξη) και η δήθεν αναγκαιότητα υπέρβασης της φύσης (Ντόκινς). Ομοίως, η μελέτη της υπερευαίσθητης, φιλειρηνικής και ενίοτε “χίπικης” φύσης του μπονόμπο δεν έγινε άμεσα αποδεκτή, τις τελευταίες δεκαετίες όμως χρησιμοποιείται για να υποστηριχθούν οικονομικές θεωρίες που βασίζονται σε αξίες όπως το συλλογικό καλό
Ας εξετάσουμε λοιπόν αναλυτικά τα ευρήματα του ντε Βάαλ αναφορικά με τους σημαντικότερους τομείς που αναφέρει:

Εξουσία. Στους χιμπαντζήδες η ηγεσία της ομάδας – κοινότητας είναι αποκλειστικά υπόθεση των αρσενικών. Υπάρχει δηλαδή το Αλφα αρσενικό που ηγείται, παίρνει τις βασικές αποφάσεις και επεμβαίνει όταν υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα μέλη της ομάδας. Συνήθως είναι το πιο δυνατό αρσενικό, νέο αλλά όχι νεαρό και με ισχυρό χαρακτήρα. Μερικές φορές όμως η εξουσία ασκείται από κοινού από ένα νέο και δυνατό μαζί με ένα ηλικιωμένο που προσφέρει την πείρα του στην διαχείριση κρίσεων. Η μεταβίβαση της εξουσίας γίνεται με βίαιο συνήθως τρόπο (πρόκληση από τον -ή τους - επίδοξο νέο αρχηγό -ους- και μονομαχία), που μπορεί να αποβεί και μοιραία για τον ηττημένο. Μπορούμε να πούμε πως η δίψα για εξουσία είναι η πρωταρχική κινητήρια δύναμη για τον αρσενικό και η απώλειά της οδηγεί σε πικρία και μαρασμό. Πολλές φορές ο αγώνας γι αυτήν γίνεται μέσω στρατηγικών, εναλλασσόμενων συμμαχιών και μεταφράζεται σε μεγάλη ψυχολογική πίεση (υψηλά επίπεδα υδροκορτιζόνης) και φυσικά μεγάλους κινδύνους. Τα οφέλη από την κατοχή της εξουσίας είναι η προτεραιότητα στην τροφή και το σεξ, ενώ απαραίτητη είναι και η δήλωση υποταγής από τους ανταγωνιστές και η ένδειξη σεβασμού από όλα τα άτομα της ομάδας – υπάρχει ένας κώδικας ιεραρχίας. Πάντως η ανταγωνιστική φύση του χιμπαντζή δεν του αναιρεί χαρακτηριστικά όπως υποστήριξη των αδυνάτων και αντίδραση σε κάθε υπερβολική και αυθαίρετη εξουσία - “τραμπουκισμό”.
Αντίθετα οι θηλυκοί χιμπαντζήδες έχουν μια πολύ πιο χαλαρή εξάρτηση από την εξουσία – αν και σε αυτά υπάρχει Άλφα θηλυκό- και την μοιράζονται με μεγαλύτερη άνεση. Αυτή η θηλυκή αλληλεγγύη είναι πολύ πιο ανεπτυγμένη στους μπονόμπο και και αυτή είναι που οδηγεί στην κυρίαρχη θέση των θηλυκών στις ομάδες τους. Εδώ η ηγεσία ασκείται από τα Άλφα θηλυκά που είναι συνήθως ώριμα ηλικιακά -αφού σημασία έχει η εμπειρία και όχι η δύναμη – και μακροημερεύουν στην εξουσία. Στην κοινωνία των μπονόμπο οι οικογενειακοί δεσμοί αίματος παίζουν σημαντικότερο ρόλο ενώ η θέση ενός αρσενικού στην ιεραρχία καθορίζεται από αυτήν της μητέρας του. Και τα αρσενικά μπονόμπο που έχουν παραχωρήσει την εξουσία αν και ισχυρότερα σωματικά τι είναι; ανεπαρκή-προβληματικά, υπερβολικά ιππότες ή απλά ανέμελοι τύποι που προτιμούν μια μεγαλύτερη και υγιέστερη ζωή χωρίς άγχη;
Σεξ . Τα σεξουαλικά χαρακτηριστικά των μπονόμπο είναι εντυπωσιακά. Έχουν μεγάλα και εμφανή γεννητικά όργανα, κάνουν σεξ δημόσια και σε μεγάλη ποικιλία στάσεων, αυνανίζονται, έχουν ομοφυλοφιλικές τάσεις, έχουν ποικιλία συντρόφων και περιστασιακή ερωτική συμπεριφορά που κάποιες φορές δεν φτάνει στην ολοκληρωμένη πράξη. Εν ολίγοις το σεξ δεν γίνεται μόνο για αναπαραγωγή αλλά κυρίως για ευχαρίστηση, για επίλυση διαφορών και για επίτευξη στόχων (τροφή, κατευνασμός, έκφραση αγάπης). Οι χιμπαντζήδες από την άλλη έχουν πιο φτωχή σεξουαλική συμπεριφορά, δεν κάνουν δημόσιο σεξ, τα αρσενικά πολλές φορές έχουν βίαιη συμπεριφορά απέναντι στις συντρόφους τους και διαπραγματεύονται με τον ηγέτη της ομάδας που ελέγχει τα ζευγαρώματα. Παρ όλα αυτά και τα θηλυκά εκδηλώνουν την προτίμησή τους σε συγκεκριμένο σύντροφο, ανεξάρτητα της θέσης του στην ιεραρχία. Και στα δύο είδη πάντως υπάρχους μηχανισμοί περιορισμού της παιδοκτονίας -τα αγνώστου πατρότητας νεογνά- και της αιμομιξίας – περιπλάνηση των θηλυκών και ένταξη σε νέες ομάδες. Δεν υπάρχει η πυρηνική οικογένεια όπως στο ανθρώπινο είδος, όμως η συναλλαγή “σεξ για τρόφιμα” ή “σεξ για προστασία” είναι πανταχού παρούσα.
Βια. Οι στενοί συγγενείς μας παρουσιάζουν συχνά βίαιη συμπεριφορά. Οι χιμπαντζήδες σκοτώνουν άλλα πρωτεύοντα (μαϊμούδες) για τροφή , επιτίθενται στους ανθρώπους αλλά σκοτώνουν και άτομα του είδους τους. Η έννοια της εδαφικής επικράτειας και της “ενδοομάδας” τους κάνει να αισθάνονται μίσος για τις “εξωομάδες” , κάτι που οδηγεί σε “αποχιμπαντζοποίηση” και απαξίωση της ζωής των μελών αυτών των ομάδων στα μάτια τους με συνέπεια γενικευμένες συρράξεις, επιδρομές κλπ. Αντίστοιχη συμπεριφορά συναντάμε στους ανθρώπους απέναντι σε “εξωομάδες” διαφορετικού χρώματος, θρησκείας ή εθνότητας. Είναι ο πόλεμος στα γονίδια ημών και των συγγενών μας; Όχι απαραίτητα αφού στους μπονόμπο υπάρχει η ειρηνική ανάμιξη ομάδων με πρωτοβουλία κυρίως των θηλυκών, ενώ τα αρσενικά μπορούν να ζευγαρώσουν με θηλυκά της άλλης ομάδας, άρα δεν έχουν κίνητρο να συνεχίζουν τον καυγά. Και στους δυο συγγενείς μας υπάρχει έτσι κι αλλιώς έμφυτη τάση για συμφιλίωση (ξεκινάει από τον απογαλακτισμό τους) που συχνά έχει και τελετουργικό και κάθε ομάδα φτάνει τελικά σε ισορροπία ανάμεσα στον ανταγωνισμό και την συνεργασία. Γενικά οι θηλυκοί χιμπαντζήδες (και άνθρωποι) προσπαθούν να αποφύγουν τους καυγάδες, αλλά η έχθρα μεταξύ τους διαρκεί περισσότερο, ίσως για μια ζωή, ακόμα κι αν συμφιλιωθούν τυπικά. Αντίθετα στους μπονόμπο οι αρσενικοί συμφιλιώνονται δυσκολότερα αφού συνεργάζονται και λιγότερο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ύπαρξη “μεσολαβητών” στις συμφιλιώσεις και “αποδιοπομπαίων τράγων” για την διοχέτευση των εντάσεων της ομάδας (συμβαίνουν και στους ανθρώπους), ενώ ο συνωστισμός (ο υπερπληθυσμός για τους ανθρώπους) δεν αυξάνει την επιθετικότητα.
Καλοσύνη. Η ενσυναίσθηση, δηλαδή η αναγνώριση της οπτικής και των αναγκών του άλλου είναι χαρακτηριστικό των συγγενών μας. Είναι άλλωστε τα μόνα ζώα που μπορούν να αναγνωρίσουν τα είδωλά τους και η μόνη διαφορά με εμάς είναι στο βαθμό συνειδητότητας.. Στους χιμπαντζήδες και τους μπονόμπο συναντά κάποιος πράξεις αλτρουισμού, συναντά αλληλοβοήθεια που μπορεί είτε να απευθύνεται σε συγγενείς ή να λειτουργεί στα πλαίσια της αμοιβαιότητας , συναντά παρηγοριά του πονεμένου ή και μίμηση του από συμπάθεια. Υπάρχει επίσης η έννοια της ανταπόδοσης (αφορά κυρίως τροφή και σεξ) αλλα και της τιμωρίας όταν κάποιο άτομο βλάπτει την ομάδα ή δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες που έχει η ομάδα γι αυτόν, αλλά και η έννοια και της εκδίκησης σε πιο προσωπικό επίπεδο. Η ενσυναίσθηση στους πιθήκους όπως και στους ανθρώπους δεν ακολουθεί την λογική οδό του ωφελιμισμού αλλά είναι διαπροσωπική, βασισμένη σε εσωτερική πυξίδα, άμεσα εξαρτώμενη από την εγγύτητά μας με τον πάσχοντα. Ακόμη, ένας πίθηκος που ευεργετείται εκφράζει την διαρκή ευγνωμοσύνη του προς τον ευεργέτη του. Τέλος υπάρχει μια έμφυτη αίσθηση δικαιοσύνης και αντίδρασης στις διακρίσεις: ένα άτομο που αισθάνεται ότι τυγχάνει χειρότερης μεταχείρισης σε σχέση με άλλο της ομάδας δυσανασχετεί ενώ και το ευνοημένο άτομο αισθάνεται «άβολα». Αυτά τα στοιχεία δίνουν συνοχή στις κοινότητες των πιθήκων.

Ποιο είναι το συμπέρασμα; Μας χαρακτηρίζει το μίσος ή η αγάπη; Η φύση μέσω των συγγενών ειδών μας εμφανίζει από τη μία βία και από την άλλη διδάσκει αλληλεγγύη και προστασία του αδυνάτου. Η αλήθεια είναι πως η ανθρώπινη φύση είναι πολυδιάστατη. Είμαστε και πιο βίαιοι από τον χιμπαντζή και πιο συμπονετικοί από τον μπονόμπο, είμαστε ο διπολικός πίθηκος. Από ιδεολογικής άποψης η φύση δίνει επιχειρήματα και στους φιλελεύθερους και στους συντηρητικούς και σίγουρα στους οπαδούς των τοπικών ολιγάριθμων κοινοτήτων. Δίνει ακόμα επιχειρήματα και για την ενίσχυση αλλά και για την μείωση της ιεραρχίας. Ο άνθρωπος για να γίνει καλύτερος πρέπει να συνειδητοποιήσει πως ο μεγάλος εχθρός και ο μεγάλος του σύμμαχος βρίσκονται απέναντί του, στον καθρέφτη

http://www.oikologos.gr

Γιατί ξεράθηκε η Αρτεσιανή Κοιλάδα;



Η συμβατική σοφία πιστεύει ότι η οδός για να αποφύγουμε την παγκόσμια οικολογική καταστροφή είναι να πείσουμε τον κόσμο να αλλάξει τις ιδιοτελείς του συνήθειες για το κοινό καλό. Μια πιο ευφυής όμως προσέγγιση θα ήταν να χρησιμοποιήσουμε μια απέραντη και ανανεώσιμη πηγή: την ανθρώπινη τάση να σκεφτόμαστε κυρίως με βάση το βραχυπρόθεσμο συμφέρον μας.
campoagricolaΑς δούμε ένα παράδειγμα, με ανάλογα του οποίου είμαστε όλοι εξοικειωμένοι: Η Αρτεσιανή Κοιλάδα, στο Κάνσας των ΗΠΑ, διέθετε κάποτε, όπως φαίνεται και από το όνομά της, εκατοντάδες φυσικές πηγές. Εάν έκανες γεώτρηση, το νερό σχημάτιζε πίδακα, ενώ υπήρχαν στην περιοχή έλη όπου οι αγελάδες που έβοσκαν βυθίζονταν μέχρι την κοιλιά. Όλα αυτά τη δεκαετία του '20. Ακόμη παλαιότερα, την εποχή των πρώτων μεταναστών, το ποτάμι της περιοχής ήταν μάλιστα πλωτό σε απόσταση πολλών χιλιομέτρων.
Σήμερα το ποτάμι είναι ξερό, οι πηγές έχουν εξαφανιστεί, και οι κάτοικοι πρέπει να ανοίγουν όλο και βαθύτερες γεωτρήσεις για να βρουν νερό. Η αιτία είναι προφανής: είναι οι υδροβόρες εκτεταμένες καλλιέργειες καλαμποκιού που έχουν επικρατήσει στην περιοχή, ακριβώς λόγω της αρχικής αφθονίας του νερού εκεί πέρα.
Τώρα, ενώ όλοι αντιλαμβάνονται το πρόβλημα, κανείς δεν είναι διατεθειμένος να περιορίσει τη δική του κατανάλωση για το κοινό όφελος, σκεπτόμενος ότι απλώς έτσι θα βρει ευκαιρία να επωφεληθεί κάποιος άλλος. Έτσι όλοι μαζί, οδηγούν τις καλλιέργειές τους στο αδιέξοδο.
Σε ένα άλλο μέρος πάλι, κοντά στη Βαλέντσια της Ισπανίας, 15.000 αγρότες μοιράζονται τα νερά του ποταμού Τουρία σύμφωνα με ένα διακανονισμό διάρκειας τουλάχιστον 550 χρόνων. Κάθε αγρότης, όταν έρθει η σειρά του παίρνει τόσο μόνο νερό όσο χρειάζεται από το αρδευτικό κανάλι, χωρίς να σπαταλά ούτε σταγόνα. Δεν τολμά να κλέψει, απλά διότι παρακολουθείται συνεχώς από τα άγρυπνα μάτια των γειτόνων του πριν και μετά από αυτόν στο κανάλι.
Τυχόν παράπονα έρχονται στο Δικαστήριο των Νερών, που συναντιέται κάθε Πέμπτη πρωί έξω από τη μητρόπολη στη Βαλέντσια. Αρχεία που φθάνουν πίσω μέχρι το 1400, φαίνεται να δείχνουν ότι η κλεψιά είναι σπάνια.
Δύο αρδευτικά συστήματα: το ένα βιώσιμο, δίκαιο και μακροζώητο, το άλλο καταδικασμένο. Πρόκειται για δύο περιπτώσεις που συχνά παρατίθενται από τους πολιτικούς επιστήμονες οι οποίοι αγωνίζονται να καταλάβουν την συνήθη ανθρώπινη αποτυχία να λυθούν τα προβλήματα "κοινής δεξαμενής φυσικών πόρων" ("common - pool recourse problems").
Η τραγωδία των κοινών αγαθών
Το 1968 ο οικολόγος Garret Hardin έγραψε ένα άρθρο στο περιοδικό Science όπου εξηγούσε "την τραγωδία των κοινών (αγαθών)". Γιατί δηλαδή η κοινοτική γη τείνει πάντα να υποφέρει από υπερβόσκηση και γιατί κάθε ψαρότοπος υποφέρει από την υπεραλίευση. Η αιτία είναι, εξήγησε, γιατί τα οφέλη από κάθε παραπάνω αγελάδα (ή κάθε παραπάνω ψαριά) τα καρπώνεται ο ιδιοκτήτης τους, ενώ το κόστος από τη βλάβη που προκαλείται μοιράζεται μεταξύ όλων των χρηστών του κοινού αγαθού. Στη γλώσσα των οικονομολόγων, το κόστος εξωτερικεύεται. Έτσι, η ιδιωτικά ορθολογική συμπεριφορά, οδηγεί σε συλλογική συμφορά.
Η τρύπα του όζοντος και το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι κλασσικές τραγωδίες των κοινών αγαθών εν τη γενέσει: κάθε φορά που καις ένα γαλόνι βενζίνη για να κατέβεις στο κέντρο, εσύ δρέπεις το όφελος, ενώ μοιράζεσαι το κόστος με τα έξη δις ανθρώπους που ζουν στον πλανήτη.
Ας δούμε δύο κλασσικές συνταγές που χρησιμοποιούνται συνήθως από τους διοικούντες σε τέτοιες περιπτώσεις: Μία λύση είναι ένας εξωτερικός παράγοντας, π.χ. μια κυβέρνηση, να θέσει κανονισμούς, για παράδειγμα να ορίσει το μέγιστο επιτρεπόμενο μέγεθος κάθε κοπαδιού. Η άλλη λύση είναι να ιδιωτικοποιήσεις το κοινωνικό αγαθό, έτσι ώστε ο ιδιοκτήτης να έχει τώρα τόσο τα οφέλη όσο και το κόστος. Έτσι θα έχει κάθε λόγο να αποφύγει την υπερεκμετάλλευση.

http://www.oikologos.gr

Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2012

Το δίλημμα του κρατουμένου


Η νέα αυτή σύγκλιση βιολογίας και οικονομικών υποβοηθήθηκε από μια κοινή μεθοδολογία -τη θεωρία παιγνίων, την οποία εισήγαγε στη βιολογία ο John Maynard Smith.

Ιδού μια δραματοποιημένη εκδοχή ενός παιχνιδιού που έχει αποδειχθεί εξαιρετικά περιεκτικό σε πληροφορίες και για τις δύο επιστημονικές ειδικότητες, «το δίλημμα του κρατουμένου».

Δύο συνένοχοι οδηγούνται σε χωριστά κελιά και ανακρίνονται από την αστυνομία. Ο καθένας τους έρχεται αντιμέτωπος με ένα δίλημμα. Εάν και οι δύο ομολογήσουν, θα πάνε και οι δύο στη φυλακή για τρία χρόνια. Εάν και οι δύο μείνουν σιωπηλοί, θα πάνε στη φυλακή για ένα μόνο χρόνο, για κάποιο μικρότερο παράπτωμα το οποίο μπορεί να αποδείξει η αστυνομία. Αλλά εάν ο ένας ομολογήσει και ο άλλος δεν μιλήσει, ο προδότης θα αφεθεί ελεύθερος κατόπιν συμφωνίας με την αστυνομία, ενώ αυτός που έμεινε πιστός στην συνεργασία τους θα πάει φυλακή για πέντε χρόνια.

Υποθέτοντας ότι οι δύο κρατούμενοι δεν είχαν συζητήσει το δίλημμα πριν συλληφθούν, εμείς βλέπουμε ότι θα συνέφερε και τους δύο κρατουμένους να δράσουν αλτρουιστικά και να μείνουν πιστοί στη συνεργασία τους χωρίς να καρφώσουν ο ένας τον άλλο, γιατί έτσι θα πάνε από ένα μόνο χρόνο φυλακή ο καθένας.

Από τη μεριά του κάθε ενός κρατουμένου όμως, το δίλημμα τίθεται ως εξής: μπορώ να εμπιστευτώ το συνεργάτη μου ότι δεν θα μιλήσει; αν ναι, με συμφέρει να μιλήσω εγώ και να τον προδώσω, γιατί τότε δεν θα πάω καθόλου φυλακή. Αν όχι (οπότε θα με καρφώσει αυτός), με συμφέρει και πάλι να καρφώσω, ώστε τουλάχιστον να πάω μέσα τρία χρόνια και όχι πέντε.

Το αποτέλεσμα είναι ότι τελικά κατηγορούν έτσι ο ένας τον άλλο και πάνε από τρία χρόνια φυλακή, αντί για ένα που θα πήγαιναν εάν κανένας δε μιλούσε. Στη γλώσσα των παιγνίων, λέμε ότι ατομικά ορθολογικές στρατηγικές καταλήγουν σε ένα συλλογικά παράλογο αποτέλεσμα.

Οι βιολόγοι ενδιαφέρονται για το δίλημμα του κρατουμένου ως ένα μοντέλο για την εξέλιξη της συνεργασίας. Υπό ποιες συνθήκες, αναρωτιώνται, θα συνέφερε ένα ζώο να αναπτύξει μια στρατηγική βασισμένη στη συνεργασία μάλλον παρά στην αποστασία;

Ο κανόνας της ανταπόδοσης

Όταν δοκίμασαν το δίλημμα στην πράξη, βγήκαν πρωτότυπα συμπεράσματα. Εάν το παιχνίδι είναι ένα μόνο ανάμεσα σε μια μακρά σειρά, που πράγματι παίχτηκαν από φοιτητές, ερευνητές, ή υπολογιστές, για πόντους μάλλον παρά για χρόνια στη φυλακή, βρέθηκε ότι υπό τέτοιες περιστάσεις η καλύτερη ατομική στρατηγική είναι να συνεργαστείς στην πρώτη δίκη, και ύστερα να κάνεις ότι έκανε και ο άλλος την τελευταία φορά. Αυτή η στρατηγική έγινε γνωστή ως ο κανόνας της ανταπόδοσης (tit-for-tat, στα ελληνικά κάτι σαν «μία σου και μία μου», όχι με την αρνητική μόνο έννοια).

Η απειλή της αντεκδίκησης μειώνει κατά πολύ τα πιθανά κέρδη μιας αποστασίας. Ερευνητές που μελέτησαν αθλητικούς αγώνες, βρήκαν ότι δεν υπάρχει στρατηγική ικανή να χτυπήσει την tit-for-tat. Η στρατηγική tit-for-two-tats, δηλαδή να συνεχίσεις τη συνεργασία ακόμη και αν ο άλλος αποστατήσει μια φορά, αλλά όχι εάν αποστατήσει δεύτερη, είναι η μόνη που κάπως την πλησιάζει, αλλά ανάμεσα σε εκατοντάδες στρατηγικές που δοκιμάστηκαν, καμιά δεν δουλεύει καλύτερα. Έκτοτε οι βιολόγοι βρίσκουν τη στρατηγική να εφαρμόζεται σε ολόκληρο το ζωικό βασίλειο. Μία θηλυκή νυχτερίδα βαμπίρ θα προσφέρει αίμα (!) σε μια άλλη θηλυκιά, όχι όμως εάν η τελευταία της αρνήθηκε ανάλογη προσφορά στο παρελθόν.

Τέτοιες περιπτώσεις έχουν πείσει τους βιολόγους ότι η βάση της κοινωνικής ζωής σε ζώα όπως τα πρωτεύοντα και τα δελφίνια, είναι η αμοιβαιότητα. Οι μπαμπουίνοι και οι χιμπατζήδες θυμούνται περασμένες χάρες όταν έρχονται ο ένας σε βοήθεια του άλλου στους καυγάδες. Αλλά και οι άνθρωποι κάνουν το ίδιο. Βρέθηκε, για παράδειγμα, ότι μεταξύ των Ache της Παραγουάης, οι κυνηγοί που έπιασαν θήραμα μοιράζονται το κρέας με αυτούς που τους έχουν βοηθήσει στο παρελθόν ή είναι πιθανό να τους βοηθήσουν στο μέλλον.

Η συνέπεια αυτών των ερευνών είναι ότι όπου η συνεργασία μεταξύ ατόμων πράγματι αναπτύσσεται, υπερνικώντας το δίλημμα του κρατουμένου, το κάνει με τη στρατηγική της ανταπόδοσης. Μια προσεκτική ανταλλαγή εξυπηρετήσεων, επιτρέπει να χτιστεί εμπιστοσύνη πάνω σε μια σκαλωσιά ατομικών αμοιβών. Το συμπέρασμα της βιολογίας, με άλλα λόγια, είναι ελπιδοφόρο: Η συνεργασία μπορεί πράγματι να αναδυθεί φυσιολογικά. Το συλλογικό συμφέρον μπορεί να εξυπηρετηθεί από την επιδίωξη των εγωιστικών συμφερόντων.

Η μέση οδός

Όπως λοιπόν δείχνουν περιπτώσεις όπως της Βαλέντσια, όπου το πρόβλημα των κοινωνικών αγαθών έχει λυθεί, η απάντηση δεν είναι ούτε η ιδιωτικοποίηση ούτε ο συγκεντρωτισμός. Οι ντόπιοι μπορούν και πράγματι λύνουν τα προβλήματά τους από κοινού, στο βαθμό που η κοινότητα παραμένει μικρή, σταθερή, με ανοιχτές γραμμές επικοινωνίας, και έχει ένα ισχυρό ενδιαφέρον για το μέλλον.

Μεταξύ των παραδειγμάτων που αναφέρονται είναι και μια μικρή κοινότητα ψαράδων στο Alanya της Τουρκίας. Τη δεκαετία του '70 οι ντόπιοι ψαράδες έπεσαν στη συνήθη παγίδα της υπεραλίευσης, της διαμάχης και της πιθανής εξάντλησης των φυσικών πόρων. Αλλά τότε ανάπτυξαν ένα ευφυές και πολύπλοκο σύστημα κανόνων, με το οποίο σε κάθε ψαρότοπο επιτρέπεται ένας μόνο ψαράς κυκλικά, ανάλογα με τις εποχές. Τους κανόνες επιβάλλουν οι ψαράδες από μόνοι τους, αν και η κυβέρνηση αναγνωρίζει το σύστημα με νόμο.

Στη Βαλέντσια συμβαίνουν λίγο - πολύ τα ίδια. Τα άτομα γνωρίζονται μεταξύ τους και μπορούν γρήγορα να προσδιορίσουν τους κλέφτες. Επειδή το παιχνίδι παίζεται ξανά και ξανά, κάθε απατεώνας διακινδυνεύει οστρακισμό και κυρώσεις στον επόμενο γύρο. Έτσι μια μικρή, σταθερή κοινότητα, που αλληλεπιδρά επαναλαμβανόμενες φορές, μπορεί να βρει τρόπο να προωθήσει το κοινό συμφέρον -μεταβάλλοντας τους ιδιωτικούς υπολογισμούς.

Μερικοί βιολόγοι ισχυρίζονται ότι ακόμη και αρκετές μεγάλες ομάδες μπορούν να συνεργαστούν. Τα προβλήματα κοινών πόρων έχουν βαθιές ρίζες στη γενετική των φυτών και των ζώων. Για να λειτουργήσει ένας ανθρώπινος οργανισμός, 75.000 διαφορετικά γονίδια πρέπει να συνεργαστούν και να αντιμετωπίσουν τα γονίδια εισβολείς και γενικώς τα καταφέρνουν.

Μερικοί παραπέμπουν εδώ στον Άνταμ Σμιθ, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι «εάν τα άτομα έχουν επαρκές κοινό συμφέρον στο καλό των ομάδων τους, θα συνεργαστούν για να καταστείλουν τις δραστηριότητες μελών που δρουν ενάντια στην ευημερία της ομάδας». Αυτή η ιδέα αποκαλείται από τον Egbert Leigh "το κοινοβούλιο των γονιδίων". Προσοχή όμως: είναι κρίσιμο το γεγονός ότι όλα τα μέλη ενός τέτοιου κοινοβουλίου θα υποφέρουν αν διασπαστεί η συνεργασία τους, κάτι που δεν συμβαίνει για τα μέλη ενός εθνικού κοινοβουλίου που ψηφίζει λύσεις για διάφορα τοπικά προβλήματα.

http://www.oikologos.gr

«Μια δαρβινική αριστερά - Πολιτική, εξέλιξη και συνεργασία»


Περιληπτική παρουσίαση του βιβλίου του Πίτερ Σίνγκερ «Μια δαρβινική αριστερά - Πολιτική, εξέλιξη και συνεργασία»

Εκδότης: Σύναλμα, 1998
Συγγραφέας: Peter Singer

Μεταφραστής: Σφενδουράκης, Σπύρος

Τίτλος πρωτοτύπου: A Darwinian Left: Politics, Evolution and Cooperation


Το βιβλίο γράφτηκε το 1998, λίγο μετά την πτώση του Τείχους, σε εποχή ιδεολογικής κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού.Ο στόχος του βιβλίου είναι διπλός: Να αντικρούσει το νεοφιλελευθερισμό και να προτείνει μια νέα θεωρία για την αριστερά.

Ο Μαρξ, ο Ρουσσώ και πολλοί άλλοι ουτοπιστές φιλόσοφοι, αποδείχτηκε ότι έκαναν λάθος, λέει ο Σίνγκερ. Ο αναρχικός Μπακούνιν είχε περισσότερο δίκιο, όταν μιλούσε για τη φύση του ανθρώπου να ρέπει προς την εξουσία, παρά ο Μαρξ, που πίστευε ότι η αλλαγή του κοινωνικού συστήματος θα βελτιώσει ριζικά την ανθρώπινη φύση. Αποδείχτηκε ότι δεν αρκεί να αλλάξουμε τις κοινωνικές σχέσεις για να αλλάξει η φύση του ανθρώπου. Ακόμη και σε εξισωτικές κοινωνίες υπάρχει διαφθορά, αγώνας για εξουσία, έγκλημα και πόλεμος.

Αντίθετα, ο νεοφιλελευθερισμός μοιάζει να διαθέτει ένα ισχυρό επιχείρημα, όταν λέει ότι η φύση του ανθρώπου είναι ανταγωνιστική και εγωιστική.
Η αριστερά, μετά την πτώση του Τείχους και την παγκοσμιοποίηση, εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής. Τι παραμένει λοιπόν για την αριστερά;

Σύμφωνα με τον Σίνγκερ:

Αριστερά είναι η υπεράσπιση των αδυνάτων, των καταπιεσμένων.
Αριστερά είναι η επιδίωξη του οφέλους για τους πολλούς και όχι για τους λίγους (προτείνει όμως την αντικατάσταση του εξισωτισμού με τον κοινωνικό ωφελιμισμό).
Αριστερά είναι να θέλεις να κάνεις κάτι για να αλλάξεις τα κακώς κείμενα.
Προτείνει αντικατάσταση του Μαρξ από τον Δαρβίνο. Πώς;
Ξεκαθαρίζει αμέσως ότι δεν μπορούν να προκύψουν λογικά ηθικές αρχές από την επιστήμη (αυτό το λογικό σφάλμα λέγεται φυσιοκρατικό σφάλμα). Στην πραγματικότητα από τη φύση μας έχουμε αντίθετα ένστικτα. πχ. επιθετικότητα προς τους ξένους αλλά και αλτρουισμό και αυτοθυσία. Αυτό δεν συνεπάγεται ότι είναι καλό να είσαι επιθετικός ούτε όμως να είσαι αλτρουιστής. Η επιστημονική θεωρία της εξέλιξης δεν μπορεί να μας κατευθύνει ηθικά, οι ηθικές αποφάσεις είναι δικές μας, λέει.

Η επιστήμη όμως μπορεί:
Να απομυθοποιήσει διάφορες θεωρίες (πχ την πρωτεύουσα θέση του ανθρώπου απέναντί στα ζώα, κάποιες μορφές θρησκείας κλπ)
Να κατευθύνει τις δικές μας θεωρίες ως προς τη φύση του ανθρώπου.
Παραθέτει την παραβολή του ξυλουργού. Ο καλός τεχνίτης, όταν θέλει να σκαλίσει ένα κομμάτι ξύλο θα πάρει πρώτα το ξύλο, θα βρει τα νερά του και ύστερα μόνο θα εφαρμόσει επάνω του το σχέδιο που έχει στο μυαλό του. Έτσι πρέπει να γίνεται και με τις προτάσεις για νέες μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας σοβαρά τη φύση του ανθρώπου και όχι απλώς να προσπαθούμε να εφαρμόσουμε διάφορα ιδεατά θεωρητικά σχήματα.
Οπωσδήποτε, η αριστερά στην πλειοψηφία της εξακολουθεί να παραμένει ταγμένη υπέρ της καλής φύσης του ανθρώπου και της άδικης κοινωνίας, που δημιουργεί τους εγκληματίες. Για το λόγο αυτό, η Κοινωνιοβιολογία υπήρξε κόκκινο πανί για τους αριστερούς αλλά και για θεωρητικούς του οικολογικού κινήματος όπως ο Μπούκτσιν.


Η Κοινωνιοβιολογία υποθέτει ότι υπάρχουν σχετικά σταθερές πτυχές στην ανθρώπινη φύση. Η Κοινωβιολογία γίνεται επικίνδυνη, μόνο εάν δεν λαμβάνουμε υπόψη μας το φυσιοκρατικό σφάλμα. Εάν δηλαδή προσπαθούμε να εξάγουμε ηθικά συμπεράσματα από τα εξελικτικά δεδομένα.

Ο Σίνγκερ κάνει στη συνέχεια μια προσπάθεια κατάταξης της συμπεριφοράς σε 3 κατηγορίες.

α) Συμπεριφορές που ποικίλουν ανά κοινωνία και εποχή: παραγωγή τροφής, οικονομικές δομές, θρησκευτικές πρακτικές, μορφές διακυβέρνησης.

β) Συμπεριφορές με μικρή ποικιλότητα ανά κοινωνία και εποχή: σεξουαλικές σχέσεις, εθνική ταυτότητα και ρατσισμός για τον «ξένο».

γ) Συμπεριφορές αμετάβλητες ανά κοινωνία και εποχή: Είμαστε κοινωνικά όντα, ενδιαφερόμαστε για τους συγγενείς μας, δημιουργούμε σχέσεις συνεργασίας και αναγνωρίζουμε τις αμοιβαίες υποχρεώσεις, διαχρονική ύπαρξη ιεραρχίας, διαφορετικοί ρόλοι των φύλων.

Αντιπαραβολή με το νεοφιλελευθερισμό

Ο νεοφιλελευθερισμός επικαλείται τη φυσική τάση του ανθρώπου να επιδιώκει το προσωπικό του συμφέρον, κάτι που οδηγεί αναπόφευκτα, υποτίθεται, στον οικονομικό ανταγωνισμό.

Η αριστερά θα πρέπει να αντιπαρατάξει ότι το συμφέρον δεν ταυτίζεται για τους ανθρώπους με τον πλούτο αλλά με την ευτυχισμένη, γεμάτη νόημα ζωή, ότι ο άνθρωπος θέλει να είναι επιθυμητός, χρήσιμος ή να ανήκει σε μια κοινότητα. Όλα αυτά μπορούν να προκύψουν από τη συνεργασία μόνο και όχι τον ανταγωνισμό.

Το δίλημμα του κρατουμένου
Το δίλημμα του κρατουμένου δείχνει ότι η στενή επιδίωξη του προσωπικού συμφέροντος μπορεί να μας βλάπτει, ενώ αντίθετα η συνεργασία να μας ωφελεί. Για να υπάρχουν κοινωνίες όμως όπου η ανταπόδοση λειτουργεί, πρέπει να έχουν ανθρώπινο μέγεθος, να επιτρέπουν δηλαδή την ύπαρξη σταθερών προσωπικών σχέσεων. Επίσης οι κοινωνίες πρέπει να είναι σχετικά εξισωτικές, διότι από ένα σημείο διαφοράς ισχύος και πέρα, οι ισχυροί παύουν πλέον να ενδιαφέρονται για τους αδυνάτους.

Υπάρχει γνήσιος αλτρουϊσμός;
Ένα παλαιό ερώτημα που παραδοσιακά αδυνατούσε να απαντήσει ο δαρβινισμός ήταν το εξής: Πως είναι δυνατόν να συνεχίζουν να υπάρχουν αλτρουιστές; Εφόσον θυσιάζονται πιο συχνά για το κοινό καλό, θα αφήνουν λιγότερους απογόνους. Άρα τα γονίδια του αλτρουϊσμού θα έπρεπε να είχαν εξαλειφθεί στην πορεία της εξέλιξης.

Η απάντηση είναι η εξής: επειδή η κοινωνία συνολικά ωφελείται από την αυτοθυσία ορισμένων ανθρώπων, δίνει τέτοια οφέλη και τιμές στα αλτρουιστικά άτομα, που αντισταθμίζουν τις ζημιές. Η αριστερά επομένως πρέπει να προωθεί αντικίνητρα, για παράδειγμα στους επιδεικτικούς καταναλωτές και κίνητρα για τους αλτρουιστές.

Αυτοσυνείδηση

Η λογική μπορεί να είναι παράγοντας αλλαγής της κοινωνίας. Θα μπορέσει η λογική μας να νικήσει άλλες φυσικές μας τάσεις και να μας στρέψει στον αλτρουϊσμό;

Ο Σίνγκερ τελικά επικαλείται τη λογική μας, μας καλεί δηλαδή να κατανοήσουμε ότι η συνεργασία και όχι ο ανταγωνισμός προωθεί το κοινό συμφέρον όλων μας, εννοούμενο ως μια ευτυχισμένη, γεμάτη νόημα κοινωνική ζωή. Ελπίζει ότι η νηφάλια αυτή λογική θα μας καθοδηγήσει να προτιμήσουμε το ένστικτο της συνεργασίας από άλλα ένστικτα εξίσου ισχυρά μέσα μας, που όμως μας οδηγούν σε αμοιβαία καταστροφή.

http://www.oikologos.gr

Πέμπτη 16 Φεβρουαρίου 2012

ΒΣ Ραματσάντραν: Οι νευρώνες που σχημάτισαν τον πολιτισμό

 Ο νευροεπιστήμονας Βιλάιανουρ Ραματσάντραν περιγράφει τις συναρπαστικές λειτουργίες των νευρωνικών κατόπτρων. Οι νεοανακαλυφθέντες αυτοί νευρώνες, μας επιτρέπουν να γνωρίσουμε σύνθετες κοινωνικές συμπεριφορές, μερικές εκ των οποίων συνέβαλαν στη θεμελίωση του ανθρώπινου πολιτισμού έτσι όπως τον γνωρίζουμε.

http://www.ted.com/talks/lang/el/vs_ramachandran_the_neurons_that_shaped_civilization.html

για να παμε ενα επιπεδο παραπανω δειτε και αυτο μιμίδια-συμπεριφορά

Εξομολόγηση ενός οικονομικού δολοφόνου (greek subs)


Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου 2012

Great Dictator - Ο μεγάλος δικτάτορας

 

Ο διαχρονικός λόγος του Τσάρλι Τσάπλιν από την ταινία ο μεγάλος δικτάτορας

Αν ονειρεύεσαι - Active Member

Αν ονειρεύεσαι του κόσμου τη χαρά όλη για πάρτη σου.
Aν ονειρεύεσαι μια αγάπη τη φορά, βγάζεις το μάτι σου.
Αν ονειρεύεσαι μέρη κρυφά να ξεχνιέσαι και να χάνεσαι.
Αν ονειρεύεσαι γι' αυτά, αδελφέ μου, μαλάκας πιάνεσαι.
Αν όμως ζεις τις στιγμές και τις στραγγίζεις λιγάκι ακόμη,
τότε η ευτυχία, η ζωή κι ο θάνατος, κοντινοί είναι δρόμοι
για να τους πας περήφανος σιγά - σιγά και περπατώντας.
Και να μη φας τον καιρό σου αδελφέ μου ψευτογελώντας

Βάλε το γέλιο, λοιπόν, πάνω απ' το ψέμα
σαν μια βελόνα οχτάρα που κεντάει μελάνι στο δέρμα
αυτό που διάλεξες κόντρα στο ριζικό σου
και απ' την ασχήμια τους κράτα λίγη ομορφιά για μερτικό σου.
Πύρινο βιος σου δυο λέξεις, ζωής ριξιά,
αφού δε ζήλεψες σαν άλλους λουσάτη αλλαξιά
κι αφού δεν χώθηκες σε βρώμικους ψυχοκρυψώνες
έχεις δέσει καλά το ατσάλι με χειμώνες
Τι ονειρεύεσαι, λοιπόν, σαν τους ευχαριστημένους
αυτούς τους άφησε η ξεφτίλα φασκιωμένους
να μουρμουράνε για την πάρτη μας και μόνο,
όταν αγγίξουν οι λεπροί τη φωτιά δεν νοιώθουν πόνο.
Και τον χρόνο τον κουμαντάρουνε αναλόγως
τον ζυμώνουνε χωρίς μαγιά, που λέει ο λόγος,
για να 'χει τη φρεσκάδα του κόντρα στα πολυκαιρισμένα,
στα πανιασμένα και τα ξεχαρβαλωμένα.
Γι' αυτό σου λέω, τί ζηλεύεις, τί ονειρεύεσαι
Τα 'χεις μπροστά σου, ζήσε, τί παιδεύεσαι
Αν περιπαίζεις τ' απλά, είναι σαν να χάνεσαι
αν τα θέλεις όλα, μαλάκας πιάνεσαι.

Κοίτα εκεί έξω, οι δήθεν ασυμβίβαστοι
τάζουν στον διάολο για να μείνουν αρυτίδιαστοι.
Κι όσοι τους βλέπουν στέκουνε συνεπαρμένοι,
άντε ξεχώρισε ποιοι να 'ναι πιο καημένοι.
Μια γη καμένη από αγάπες και χαρές
απ' τις φωτεινές ρεκλάμες κάτω λιώνουν ουρές
κι όσα δεν έφτανε η αλεπού τώρα τα φτάνει,
καλά τηνε δασκάλεψε όλο αυτό το ανθρωπομάνι.
Εσύ κοίτα να στραγγίζεις τη ζωή λιγάκι ακόμη.
Η ζωή κι ο θάνατος κοντινοί είναι δρόμοι
κράτα τα όμορφα και σιγοπερπατώντας
και να μη φας τον καιρό ψευτογελώντας

Αν ονειρεύεσαι του κόσμου τη χαρά όλη για πάρτη σου.
Aν ονειρεύεσαι μια αγάπη τη φορά, βγάζεις το μάτι σου.
Αν ονειρεύεσαι μέρη κρυφά να ξεχνιέσαι και να χάνεσαι.
Αν ονειρεύεσαι γι' αυτά, αδελφέ μου, μαλάκας πιάνεσαι.
Αν όμως ζεις τις στιγμές και τις στραγγίζεις λιγάκι ακόμη,
τότε η ευτυχία, η ζωή κι ο θάνατος, κοντινοί είναι δρόμοι
για να τους πας περήφανος σιγά - σιγά και περπατώντας.
Και να μη φας τον καιρό σου αδελφέ μου ψευτογελώντας

Αν ονειρεύεσαι γι' αυτά @ αν ονειρεύεσαι - του κόσμου τη χαρά όλη για πάρτη σου
Αν ονειρεύεσαι γι' αυτά @ αν ονειρεύεσαι - μια αγάπη τη φορά, βγάζεις το μάτι σου
Αν ονειρεύεσαι γι' αυτά @ αν ονειρεύεσαι - μέρη κρυφά να ξεχνιέσαι και να χάνεσαι
Αν ονειρεύεσαι γι' αυτά @ αν ονειρεύεσαι - γι' αυτά μαλάκας πιάνεσαι.

Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2012

O Ρίτσαρντ Ντώκινς για το "παράξενο" σύμπαν μας


Ο βιολόγος Ρίτσαρντ Ντώκινς εξηγεί γιατί θα έπρεπε να "σκεφτόμαστε το απίθανο" εξετάζοντας πώς το ανθρώπινο πλαίσιο αναφοράς περιορίζει την κατανόησή μας για το σύμπαν.

πατήστε εδώ

Η Σούζαν Μπλάκμορ για τα μιμίδια και τα "τιμίδια"


Η Σούζαν Μπλάκμορ μελετά τα μιμίδια: ιδέες που αυτοαναπαράγονται, από εγκέφαλο σε εγκέφαλο, σαν ιοί. Δημιουργεί ένα λαμπρό νέο επιχείρημα: Η ανθρωπότητα γέννησε ένα νέο είδος μιμιδίων, τα τιμίδια, τα οποία διαδίδονται μέσω της τεχνολογίας - και εφευρίσκουν τρόπους για να διατηρηθούν εν ζωή.

δείτε το βίντεο εδώ

ACTA - Anti-Counterfeiting Trade Agreement

              

Στις 16 Δεκεμβρίου υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ε.Ε. εξουσιοδότηση για την υπογραφή της συμφωνίας ACTA, δημοσιευμένη στο τέλος ενός δελτίου τύπου, το οποίο αφορούσε θέματα αλιείας και γεωργίας
Η κίνηση αυτή φέρνει την συμφωνία αυτή ένα βήμα πριν από την έγκρισή της από τις χώρες μέλη της Ε.Ε. Μόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί τώρα να αποτρέψει την εφαρμογή της συμφωνίας αυτής. Το Ευρωκοινοβούλιο όμως πέρυσι είχε υπερψηφίσει δήλωση υποστήριξής της και δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι θα ορθώσει το ανάστημά του στα τεράστια συμφέροντα που την προωθούν.
Αλλά τι είναι η ACTA (Anti-Counterfeiting Trade Agreement – Εμπορική Συμφωνία Εναντίον της Πλαστογραφίας);
Πρόκειται για μια πολυμερή συμφωνία που αφορά τις 27 χώρες της Ε.Ε. και 10 ακόμα κράτη (ΗΠΑ, Καναδά, Μεξικό, Ιαπωνία, Σιγκαπούρη, Ελβετία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Μαρόκο, Ν. Κορέα), η οποία, ενώ υποτίθεται έχει στόχο την «πλαστογραφία» προϊόντων (εμπορικών, CD κ.λπ.), στην πραγματικότητα καλύπτει και δημιουργεί ένα ενιαίο πλαίσιο παγκόσμιας προστασίας και εφαρμογής για θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας -από τα μουσικά πνευματικά δικαιώματα μέχρι τα γενόσημα φάρμακα. Προσδιορίζει μάλιστα κοινούς κανόνες ποινικής τους αντιμετώπισης. Τα υπόλοιπα κράτη πλην της Ε.Ε. έχουν επικυρώσει ή έχουν δηλώσει ήδη την πρόθεσή τους να επικυρώσουν την εν λόγω συμφωνία.
Δεν πρόκειται ουσιαστικά για μια συνήθη εμπορική συμφωνία. Απλά η μορφή της διακρατικής συμφωνίας χρησιμοποιείται για την παράκαμψη των συζητήσεων και του δημοκρατικού διαλόγου επί του θέματος σε κάθε μία από τις εμπλεκόμενες χώρες. Οι μόνοι που έχουν πρόσβαση στους διαπραγματευτές και τη διαδικασία είναι οι εταιρικοί κάτοχοι πάσης φύσεως πνευματικών δικαιωμάτων.
Είναι ένας τρόπος ακόμα να νομοθετούν οι ελίτ ερήμην των λαών και της κοινής γνώμης των χωρών τους, ένας τρόπος ακόμα να αναιρούνται στην πράξη οι δημοκρατικές διαδικασίες και η διαβούλευση. Στην τελική μορφή που θα έρθει προς ψήφιση, η μόνη επιλογή που θα δίνεται είναι είτε η ολική αποδοχή ή η συνολική απόρριψη των προβλέψεών της ACTA από τα επιμέρους κοινοβούλια.
Η διαδικασία της διαπραγμάτευσης της συμφωνίας είναι απόλυτα αδιαφανής: όχι μόνο δεν γνωρίζουμε ποιοι είναι οι διαπραγματευτές κάθε πλευράς και τι συζητούν, αλλά ακόμα και οι τοποθετήσεις επί της συμφωνίας παραμένουν αδημοσίευτες. Στις ΗΠΑ το αίτημα για δημοσίευση του κειμένου των συμφωνιών που συζητούνταν απορρίφθηκε και από την κυβέρνηση Μπους και από την κυβέρνηση Ομπάμα για «λόγους εθνικής ασφαλείας».
Η νομική επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου έχει αρνηθεί να δώσει στη δημοσιότητα το πόρισμά της σχετικά με την ACTA ισχυριζόμενη πως κάτι τέτοιο «θα διατάρασσε σοβαρά τη σύνθετη διαδικασία επικύρωσης της συμφωνίας της ACTA και των σχέσεων της Ε.Ε. με τα υπόλοιπα συμβαλλόμενα μέλη, καθώς ίσως προκαταλάμβανε τις διαδικασίες επικύρωσης στις άλλες αυτές χώρες». Όχι μόνο δηλαδή η διαπραγμάτευση είναι μυστική, αλλά δεν θα πρέπει να ακουστεί και τίποτα το «δυσάρεστο» νομικά για τη συμφωνία αυτή, μην τυχόν και αποθαρρυνθεί κάποια χώρα από το να την προωθήσει…
Δεν είναι καν δυνατόν να μάθουμε ως πολίτες τις θέσεις που υποστήριξαν στις διαπραγματεύσεις οι εκπρόσωποι της Ε.Ε. ή κάθε άλλης χώρας. Ακούγεται πως οι Ευρωπαίοι διαπραγματευτές προώθησαν τις σκληρότερες προβλέψεις της συμφωνίας, π.χ. τις ποινικές κυρώσεις και για την υποβοήθηση ή την ενθάρρυνση για παραβίαση της πνευματικής ιδιοκτησίας…
Από διάφορες πληροφορίες που διέρρευσαν αυτό που έχουμε μάθει είναι ότι οι πιο ακραίες προβλέψεις της αρχικής διατύπωσης της ACTA έχουν αποσυρθεί, αλλά παραμένει ένας πυρήνας άρθρων που δημιουργεί προβλήματα λογοκρισίας, ελευθερίας πρόσβασης στο διαδίκτυο αλλά και κινδύνους ακόμα και για τη διακίνηση φθηνών γενόσημων φαρμάκων ή τον περιορισμό της χρήσης διαφόρων ειδών σπόρων για τη γεωργία…
Η ομάδα ψηφιακών δικαιωμάτων La Quadrature du Net αναλύοντας το κείμενο της τελικής συμφωνίας, αλλά και άλλες οργανώσεις που μάχονται εναντίον του περιορισμού των ψηφιακών δικαιωμάτων των πολιτών έχουν επισημάνει πολλά κρίσιμα ζητήματα που ανακύπτουν με τη συμφωνία. Μεταξύ αυτών:
1. Δημιουργία ενός ιδιωτικοποιημένου δικτύου λογοκρισίας: Οι πάροχοι διαδικτυακής πρόσβασης μετατρέπονται σε επιτηρητές των διαδικτυακών συμπεριφορών των χρηστών τους, καθώς γίνονται νομικά υπεύθυνοι γι’ αυτές. Αυτό θα αναγκάσει τους παρόχους να παρακολουθούν μαζικά και γενικευμένα τις δραστηριότητες των χρηστών τους, βάζοντας όρια εκεί όπου οι ίδιοι, αυθαίρετα, εκτιμούν πως πρέπει. Οι πάροχοι αποκτούν λοιπόν αστυνομικό ρόλο σε συνεργασία με κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων (ΚΠΔ) και επιβάλλουν ποινές (αίρουν την πρόσβαση σε χρήστες ή κλείνουν την πρόσβαση σε «προβληματικούς» για τους ΚΠΔ ιστοχώρους). Καθώς οι πάροχοι θα είναι υπό την ισχυρή πίεση των ΚΠΔ (κυρίως της μουσικής και κινηματογραφικής βιομηχανίας) θα εξωθηθούν σε φιλτράρισμα του διαδικτύου, μπλοκάρισμα «υπόπτων» ιστοχώρων (ή και απλά δυσάρεστων για τους ΚΠΔ). Πέρα από τους παρόχους, ανάλογες συστάσεις και απαιτήσεις από τους ΚΠΔ μπορούν να μεταφερθούν σε μηχανές αναζήτησης, διαφημιστές αλλά και εταιρείες μικροπληρωμών (Pay Pal κ.λπ.).
2. Στοχοποίηση εναλλακτικών δικτύων: Οι αναφορές σε «μέσα ευρείας διανομής για σκοπούς καταπάτησης πνευματικών δικαιωμάτων» δημιουργούν εύλογες ανησυχίες πως κάθε πλατφόρμα όπου δυνητικά θα μπορούσαν να υπάρξουν «παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων» θα μπορεί να βρεθεί στο στόχαστρο των σχετικών νόμων. Από πλατφόρμες blogging, δίκτυα P2P μέχρι προγράμματα ελεύθερου λογισμικού…
3. Παράκαμψη ισχύοντος ποινικού δικαίου: Επιβάλλει ποινικές κυρώσεις που παρακάμπτουν τις νομοθετικές διαδικασίες και εγγυήσεις της Ε.Ε. και των κρατών – μελών τους, κάτι που καθίσταται ακόμα πιο επικίνδυνο λόγω της ασάφειας των διατυπώσεων που χρησιμοποιούνται.
4. Μόνιμη παράκαμψη της νομοθετικής διαδικασίας: Μια επιτροπή της ACTA θα μπορεί να μεταβάλλει τη συμφωνία και μετά την υιοθέτησή της, κάτι που ουσιαστικά την καθιστά μη εκλεγμένο νομοθέτη. Πρόκειται για παράδοση λευκής νομοθετικής επιταγής σε ένα αδιαφανές και ελεγχόμενο από ιδιωτικά συμφέροντα σώμα.
5. Οι τελωνειακές αρχές αποκτούν αποφασιστική δικαιοδοσία για θέματα πνευματικών δικαιωμάτων των φορτίων που μεταφέρονται μέσα στην Ε.Ε. ή διά μέσου αυτής. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα π.χ. να μπορούν οι αρχές να κρατούν ή να κατάσχουν εμπορεύματα γενόσημων φαρμάκων, αλλά και σπόρων, απλά και μόνο με την καταγγελία, με κρισιμότατες συνέπειες για χώρες του Τρίτου Κόσμου και όχι μόνο…
Αυτό δεν είναι παρά ένα τμήμα των τεράστιων προβλημάτων που θα προκύψουν από την έγκριση της συμφωνίας ACTA. Η τελευταία δημοκρατική καταφυγή είναι πλέον το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο έχει τη δυνατότητα να απορρίψει τελεσίδικα τη συμφωνία αυτή. Είναι κρίσιμο λοιπόν και στην Ελλάδα, όπως και σε όλη την Ευρώπη, να τοποθετηθούν τα κόμματα και οι ευρωβουλευτές σχετικά με το θέμα αυτό. Ήδη βρισκόμαστε σε μια κρίση δημοκρατικής νομιμοποίησης στην Ε.Ε. Θα την ενισχύσουν περαιτέρω; Η ιστορία των ψηφοφοριών στο θέμα δείχνει πως οι ευρωβουλευτές της Ν.Δ. και του ΛΑΟΣ συστηματικά υπερψήφιζαν σχεδόν κάθε πρόταση υπέρ της ACTA που ετίθετο σε ψηφοφορία. Θα πρέπει να εξηγήσουν και να αιτιολογήσουν τη στάση τους και αν θα επιμείνουν σε αυτή…
Πρόσφατα άτομα και οργανισμοί που έχουν βραβευθεί τα προηγούμενα χρόνια με το Βραβείο Ζαχάροφ του Ευρωκοινοβουλίου για την Ελευθερία της Σκέψης έστειλαν επιστολή σχετικά με την ACTA στο σώμα. Η επιστολή αυτή καταλήγει:
«Ο εξαναγκασμός εταιρειών σε ιδιωτική λογοκρισία του Διαδικτύου χωρίς καμία δικαστική εποπτεία, προκειμένου να προστατευθούν παρωχημένα ως επί το πλείστον οικονομικά μοντέλα, θα αποτελούσε δυσανάλογη παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης, της πληροφόρησης και της επικοινωνίας. Η οδός αυτή πηγαίνει ενάντια στις ίδιες τις αρχές πάνω στις οποίες θεμελιώθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Καθώς η Ευρώπη παλεύει με μια μείζονα κρίση ταυτότητας και αξιών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ιστορική ευθύνη. Απορρίπτοντας την ACTA οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι της E.E. θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διατήρηση της υποδομής που είναι απαραίτητη για το μέλλον των κοινωνιών μας και της δημοκρατίας μας…».
Του Μιχάλη Παναγιωτάκη (Η ΑΥΓΗ) http://is.gd/5mZAkY

Κυριακή 5 Φεβρουαρίου 2012

Σαλίγκαρος ===ECO DOME===



Αρκετές φορές οι ταξιδιώτες φέρνουν καλές ιδέες. Από ένα μακρινό ταξιδιώτη λοιπόν ..φυτεύτηκε η ιδέα που έγινε.. σαλιγκάρι που «φύτρωσε» στο Πάρκο της Ναυαρίνου και Ζωοδόχου Πηγής !
Έτσι, έχει βρεθεί μια παρέα ανθρώπων που λασπώνεται στο χτίσιμο του σαλιγκαριού. Όπως ένα παιδάκι είπε... Φτιάχνουμε το κέλυφος που θα μας φυλάει απ΄ τον Κακό Λύκο δείχνοντας τα γκρίζα κτήρια !!

Ας φυτρώσουν κι αλλού...σπίτια από Γη !

Φυσική Δόμηση

Τι είναι λοιπόν η φυσική δόμηση ; Είναι το χτίσιμο με υλικά άφθονα στην φύση, όπως πέτρα, χώμα, άμμος, άχυρο, ξύλο κ.ο.κ. Επιπλέον, καλό είναι όλα τα υλικά να είναι, όσο γίνεται, από τη γύρω περιοχή, έτσι ώστε να υπάρχει η μικρότερη δυνατή επιβάρυνση για το περιβάλλον .

Εναλλακτικά – Αυτοοργανωμένα

Ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό είναι ότι οι διάφορες μέθοδοι φυσικής δόμησης προσφέρουν στον καθένα από εμάς την δυνατότητα να δημιουργήσει το σπίτι του !!
Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο γιατί τους λείπουν οι γνώσεις. Κι όμως, το μόνο που χρειάζεται – όπως και στα περισσότερα - είναι θέληση! Αυτό το συνειδητοποιείς καλύτερα όταν δεις σπίτια τα οποία χτίστηκαν από ανθρώπους που κι αυτοί αρχικά, δεν είχαν καμία σχετική εξειδίκευση. Κι όμως, αφιέρωσαν χρόνο για να μάθουν τον τρόπο και με την βοήθεια φίλων, τα κατάφεραν.
Και βέβαια, όλα τα παραπάνω σημαίνουν: μικρό κόστος κατασκευής (συγκριτικά με το κόστος των συμβατικών υλικών και τρόπων).

Cob

Το κομπ, που χρησιμοποιούμε στο σαλιγκάρι, είναι μίξη χώματος (που περιέχει άργιλο/πηλό), άμμου, άχυρου, και νερού, που ζυμώνεται με τα πόδια - ναι, σαν να πατάς σταφύλι! Στο μίγμα μπορούν να προστεθούν φυσικές ίνες (γιδόμαλλο κλπ.). Είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιείται εδώ και εκατοντάδες χρόνια στην Αφρική, Ασία, Μέση Ανατολή, Ευρώπη και είναι το ίδιο υλικό που χρησιμοποιούσαν για τα πλιθιά. Η δουλειά ήταν ομαδική, άρα όποτε χρειαζόταν να χτιστεί ένα σπίτι, όλη η κοινότητα βοηθούσε κάνοντας την όλη διαδικασία πιο γρήγορη αφενός, και αφετέρου, μέσα από την ομαδική εργασία, ενδυνάμωναν τις σχέσεις των μελών της, μιας και η συμμετοχή ήταν εθελοντική, κάνοντας την εργασία χαρά συνεισφοράς !

Ένα ακόμα βασικό πλεονέκτημα του cob είναι ότι μπορείς να δημιουργήσεις, να πλάσεις με τα χέρια (και τα πόδια σου!) και με πλήρη ελευθερία σχεδιασμού, ένα φυσικό σπίτι από Γη.

Ενέργεια

Φυσικά το καλύτερο αποτέλεσμα είναι όταν η φυσική δόμηση συνδυαστεί με τον βιοκλιματικό σχεδιασμό ή αλλιώς ενεργειακό σχεδιασμό! Με τον όρο αυτό εννοούμε την κατασκευή σπιτιών προσανατολισμένων έτσι ώστε να χρησιμοποιούν έξυπνα/βέλτιστα την ηλιακή ακτινοβολία. Έτσι καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος των ενεργειακών αναγκών τους χωρίς εξάρτηση από πετρέλαιο και άλλα ορυκτά καύσιμα.
Πολλοί βέβαια έχουν κάνει και περαιτέρω δημιουργικά βήματα με το να χρησιμοποιούν και ανανεώσιμες ενέργειες όπως η ηλιακή (φωτοβολταϊκά), η αιολική (μικρές ανεμογεννήτριες), ακόμα και το τρεχούμενο νερό των ποταμών (υδροηλεκτρική γεννήτρια) !!
Για περισσότερα...ελάτε να φτιάξουμε το σαλιγκάρι του πάρκου !

http://saligari.espivblogs.net/
http://saligaroi.blogspot.com/search/label/saligaros

Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου 2012

Η εξέλιξη του ματιού



Ο Richard Dawkins μεσα απο ενα βιντεο 8 περιπου λεπτων μας περιγραφει πως δημιουργηθηκε το πλεον πολυπλοκο οργανο του ανθρωπινου σωματος.

HOME

Ζούμε σε εξαιρετικούς καιρούς. Οι επιστήμονες μας λένε ότι έχουμε 10 έτη για να αλλάξουμε τον τρόπο που ζούμε ,να αποτρέψουμε την μείωση των φυσικών πόρων και την καταστροφική εξέλιξη του κλίματος της Γης .